30 mei: eerste Internationale Dag van de Aardappel
Op 30 mei vieren we de eerste Internationale Dag van de Aardappel. Terecht - en een ideale gelegenheid om de duurzame Vlaamse aardappelteelt in de kijker te zetten. Van hoogtechnologische precisielandbouw tot klimaatrobuuste rassen en bloemenstroken: Vlaamse aardappeltelers weten als geen ander hoe duurzaam te telen. De resultaten van de eerste klimaatscans, afgenomen bij Vlaamse pilootboeren in kader van het KLIMREK-project, tonen een gemiddelde koolstofvoetafdruk van amper 0,08 kg CO2-eq per kg vers product. Wat dat inhoudt in de praktijk? Telers Koen Vrancken en Andreas Ryckaert lichten het toe.
De aardappel is een belangrijk gewas dat door ruim een miljard mensen wereldwijd wordt geconsumeerd, aldus de Food and Agriculture Organization (FAO) - de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties. De organisatie roept daarom 30 mei uit tot Internationale Dag van de Aardappel. Ook in Vlaanderen maakt de aardappel een belangrijk deel uit van een gevarieerd voedingspatroon. Wist je trouwens dat onze aardappelteelt bijzonder duurzaam is?
Opbrengstkaarten, waarschuwingssysteem en bodemanalyses
Vraag het maar aan Koen Vrancken, aardappelteler uit het Limburgse Riemst:
“Zoals veel telers, planten we met een GPS-gestuurde tractor aardappelen tot op twee centimeter nauwkeurig. We kiezen steeds voor rassen die met het grillige klimaat van vandaag overweg kunnen. Zo is de robuuste soort fontane toleranter voor droogte, wat tot betere opbrengsten leidt. We merken dat we zo nog meer kwalitatieve aardappelen kunnen telen. Dankzij satellieten die onze percelen in kaart brengen, zullen we dit jaar onze teelt bovendien de ideale hoeveelheid bemesting en gewasbescherming kunnen toedienen. Later zien we met zogenaamde opbrengstkaarten ook perfect welke vierkante meter het meeste tonnage opbrengt - en waar we moeten bijsturen. Daarnaast helpen wij de biodiversiteit een handje door bijenkasten te installeren en groenbemesters in te zaaien.”
Koen Vrancken (foto: Gert Jochems)
Koen werkt ook nauw samen met kenniscentra. Zo weet hij dankzij het wiskundige waarschuwingssysteem van Viaverda (de naam van de recente samensmelting van meerdere proefcentra, waaronder het voormalige Proefcentrum Aardappelen of PCA) exact wanneer en hoeveel gewasbeschermingsmiddelen toe te dienen. Zijn duurzame aanpak zet zich verder in de bewaring van aardappelen. Hij werkt met natuurlijke kiemremmers op basis van muntolie en sinaasappelextracten die de kiem afbranden - om voedselverspilling tegen te gaan.
Rijenbemesting, druppelirrigatie en beheersovereenkomsten
Duurzaamheid staat ook bij de Oost-Vlaamse aardappeltelers Andreas en Francis Ryckaert bovenaan op de agenda. De broers telen pootaardappelen: die zijn niet bestemd voor consumptie, maar worden gebruikt om nieuwe aardappelplanten te laten groeien.
“Hier in Assenede werken we bijvoorbeeld met rechtstreekse bemesting die tot bij de wortel van de plant wordt gebracht”, vertelt Andreas. “Rijenbemesting heet dat: een bijzonder efficiënte manier waarbij weinig tot geen meststoffen verloren gaan. Op een aantal percelen gaan we nog een stapje verder, en gebruiken we fertigatie: planten krijgen via druppelslangen het nodige water en de nodige bemesting op het gepaste moment. Zo produceren we meer aardappelen per hectare met zo weinig mogelijk water en bemesting.”
Hiervoor hebben ze trouwens succesvol een innovatieproject rond druppelirrigatie doorlopen bij het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF).
Andreas en Francis ondernemen ook duurzame initiatieven die geen impact hebben op de productie, maar wel een positieve invloed op de omgeving. “Op onze gronden hebben we talloze bloemenstroken. Met de Vlaamse overheid sloten we ook beheerovereenkomsten. Dat zijn contracten waarbij landbouwers tegen een vergoeding extra inspanningen leveren voor het beschermen van de biodiversiteit. Bijvoorbeeld onaangeroerde stroken om insecten en planten alle vrijheid te geven. Zo zie je maar: de aardappelsector is continu bezig met duurzaamheid”, besluit Andreas.
Andreas Ryckaert (links) en zijn broer Francis (rechts).
KLIMREK: lage voetafdruk, concrete maatregelen
Koen en Andreas namen allebei deel aan het klimaatproject KLIMREK, het eerste initiatief dat de (erg lage) voetafdruk van Vlaamse aardappelen in kaart brengt. KLIMREK? Dat staat voor KLImaatMaatRegelen mét Economische Kansen op het landbouwbedrijf. Voor aardappelen werkten ILVO, Boerenbond Projecten en VITO van 2019 tot 2023 samen met enkele ‘pilootboeren’. Goed voor 29 unieke aardappelteelten waarvan 15 bewaard op het bedrijf en 14 niet.
Wat blijkt: de gemiddelde koolstofvoetafdruk - de totale hoeveelheid uitgestoten broeikasgassen van een product; van het planten van de pootaardappelen tot de aardappel het bedrijf verlaat - van aardappelen die recht van het veld komen, bedraagt amper 0,08 kg CO2-equivalenten per kilogram vers product. Die maatstaf geeft aan met hoeveel broeikasgassen een product bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Voor aardappelen die worden bewaard op het bedrijf zelf, is dat 0,11 kg CO2-eq/kg per kg bewaard product.
De actoren achter KLIMREK berekenden niet alleen de klimaatimpact per deelnemend bedrijf, maar stelden ook bedrijfsspecifieke klimaatmaatregelen voor. Denk aan onder andere efficiënter bemesten, besparen op tractorbrandstof, eigen hernieuwbare energie opwekken, bewaarverliezen beperken, het bodemkoolstofgehalte verhogen om klimaatschommelingen beter op te vangen, koolstof langdurig vastleggen in de bodem door aangepaste teeltpraktijken, bodemverdichting voorkomen om opbrengstverliezen bij extreme weersomstandigheden te beperken, erosiebeperkende maatregelen installeren en beredeneerd omgaan met waterbeheer.
