Het verhaal achter aquacultuur in België

Wereldwijd is aquacultuur aan een opmars bezig, mede door de groeiende vraag naar vis en zeevruchten. Ook bij ons wagen meer en meer bedrijven de sprong. Nochtans is het begrip nog erg onbekend bij de meeste consumenten. Hoog tijd dus om een duik te nemen in de wereld van aquacultuur.

Bij aquacultuur worden wieren, vis, schaal- en schelpdieren gekweekt in vijvers en bassins, om ze vervolgens te verkopen. Naast aquacultuur op land (in zoetwater), heb je ook specifiek de mariene aquacultuur (of maricultuur), waarbij het kweken plaatsvindt in zee. Voorbeelden hiervan zijn de mosselkweek in Nederland of de zalmkweek in Noorwegen. Mariene aquacultuur aan onze kust is voorlopig beperkt, met uitzondering van oesterkweek in Oostende.

Waarom investeren in aquacultuur?

In 2023 kocht de gemiddelde Belg 7,4 kg vis, week- en schaaldieren. Onze vissers halen jaarlijks zo’n 12.000 ton vis en schaaldieren op. Heel wat van die vis wordt uit de Noordzee gehaald, denk bijvoorbeeld aan belangrijke soorten als schol of tong. Aquacultuur richt zich vaak op soorten die niet in de Noordzee te vinden zijn en nu worden geïmporteerd uit verre landen als China of India. België importeert zo bijna 300.000 ton vis per jaar. Het is dus belangrijk dat we in aquacultuur investeren om de keten korter te maken en de voorziening van lokale, duurzame en kwalitatieve voeding verder te verzekeren. Want ook in het land van herkomst groeit de vraag, waardoor de prijzen stijgen. Op dit moment is het aanbod van de Belgische aquacultuur nog te gering.

Studies tonen aan dat de Noordzee goed geschikt is om zeewieren en schaaldieren te kweken met behulp van aquacultuur. Met de juiste kennis, financiële middelen en ervaring kan dit een mooie aanvulling betekenen op de zeevisserij. De ruimte is echter beperkt in het Belgische deel van de Noordzee en er is al heel wat activiteit. De ontwikkeling van de maricultuur moet dus met de nodige omzichtigheid gebeuren, zodat het de vele activiteiten waaronder de zeevisserij niet hindert.

Tot slot kan aquacultuur een belangrijke rol spelen bij het versterken van bestaande zoet- en zoutwatervisbestanden in het wild.

Wat is er nodig om de aquacultuur in België te cultiveren?

Steun voor ondernemers

Momenteel is het voor ondernemers in België nog moeilijk om aan aquacultuur te doen: er is weinig kennis over aquacultuur, er zijn veel complexe regels waar ze zich aan moeten houden en er is niet heel veel ruimte met voldoende zuiver water beschikbaar. Sinds 2012 wil het Vlaams Aquacultuurplatform (VAP) ondernemers een handje helpen met een platform dat heel wat van deze kennis samenbrengt. Daarnaast voorziet de Vlaamse overheid, met steun van de Europese Unie, in heel wat financiële ondersteuning voor onder andere investeringen en onderzoek.

Duurzaamheid

Aquacultuur moet duurzaam zijn om een verschil te kunnen maken. Verschillende soorten tegelijk kweken kan daarbij heel belangrijk zijn om voedingsstoffen optimaal te benutten en vervuiling te voorkomen. Onder andere de mensen van Think Tank North Sea doen volop onderzoek om de kweek van verschillende soorten vis, schaal- en schelpdieren te combineren.

‘Blauwe groei’

Om maricultuur in de Noordzee te doen slagen, moet het de steun krijgen van de hele industrie op zee. Denk aan wind- en waterenergie, zandwinning en kustverdediging. Deze samenwerking van verschillende activiteiten op zee, wordt de ‘Blauwe Economie’ of ‘Blue Economy’ genoemd.

Vlaamse voorlopers in de aquacultuur

Vandaag de dag vind je in België slechts een handvol aquacultuurproducten op de markt die geschikt zijn voor de mens om te eten. De bekendste zijn de omegabaars, de snoekbaars, de gamba en kaviaar. Het zijn allemaal producten van aquacultuur op het land, die worden gekweekt met behulp van een recirculatiesysteem (RAS). Hierbij wordt het water gereinigd en hergebruikt en eventueel reststromen met andere bedrijven gedeeld. Ondanks het hoge energieverbruik – dat kan opgelost worden door groene energie op te wekken – is het daarom een duurzame kweekmethode.

Nog via land-gebaseerde aquacultuur kweekt men micro-algen die worden gebruikt in voeding voor de aquacultuur. De maricultuur blijkt een stuk moeilijker: in 2010 en 2011 werden mosselkweekprojecten in de Noordzee stopgezet wegens te uitdagend. Op kleine schaal heb je wel nog oesterkweek, meer bepaald in Oostende. In tussentijd vonden wel heel wat onderzoeksprojecten plaats om de technische en economische haalbaarheid van maricultuur, met name de kweek van mosselen, oesters en zeewier, te achterhalen.

Ondanks de obstakels, zijn er heel wat Vlaamse ondernemers en organisaties die de mogelijkheden zien:

• SeaConomy doet onderzoek naar het kweken van zeewier;
• Coastbusters wil mosselbanken inzetten om zandverplaatsingen voor onze kust aan te pakken;
• INAGRO organiseert workshops rond het kweken van vissen, zoals de Europese snoekbaars;
• Onderzoekers van het ILVO zijn volop bezig met de aquacultuur van grijze garnalen;
• Bij de Odisee hogeschool kan je sinds enkele jaren een opleiding Aquacultuur Basis en Aquacultuur Specialisatie volgen en bij UGent kan men een mastercursus aquacultuur volgen.

Dit is slechts een greep uit de waaier aan initiatieven die aantonen dat aquacultuur aan een opmars bezig is in België.

Heb je nog vragen? Laat het dan zeker weten via onze Facebook-pagina, op X of Instagram met #lekkervanbijons! Blijf op de hoogte van alle nieuwtjes en volg ons ook op Pinterest, YouTube of schrijf je in op onze nieuwsbrief!